1. Giới thiệu

Hóa trị là một trong những phương pháp điều trị chính cho ung thư vú, giúp tiêu diệt tế bào ung thư và giảm nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, tác dụng phụ của hóa trị là điều khiến nhiều bệnh nhân lo lắng nhất.

Tin tốt là hầu hết các tác dụng phụ có thể kiểm soát hoặc giảm nhẹ nhờ vào thuốc hỗ trợ, thay đổi lối sống và theo dõi y khoa chặt chẽ.

👉 Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết các tác dụng phụ thường gặp nhất, cách quản lý và lời khuyên thực tế từ chuyên gia.

2. Các tác dụng phụ thường gặp của hóa trị

Hóa trị có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác nhau, do đó biểu hiện tác dụng phụ rất đa dạng.

2.1. Mệt mỏi

• Triệu chứng: cảm giác kiệt sức, thiếu năng lượng, khó tập trung.

• Nguyên nhân: giảm hồng cầu (thiếu máu), ảnh hưởng của thuốc, mất ngủ, lo âu.

2.2. Rụng tóc

• Xảy ra sau 2–3 tuần bắt đầu hóa trị, phổ biến với nhóm anthracycline và taxane.

• Không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng gây tổn thương tâm lý.

2.3. Buồn nôn và nôn

• Một trong những tác dụng phụ “ám ảnh” nhất của hóa trị.

• Do thuốc kích thích vùng nôn ở não và ruột.

2.4. Giảm bạch cầu (suy giảm miễn dịch)

• Làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

• Xảy ra nhiều với cyclophosphamide, doxorubicin, taxane.

2.5. Loét miệng và thay đổi vị giác

• Niêm mạc miệng dễ viêm loét, đau rát, khó ăn uống.

• Vị giác thay đổi, cảm giác kim loại trong miệng.

2.6. Rối loạn tiêu hóa

• Tiêu chảy hoặc táo bón, đầy bụng, khó tiêu.

2.7. Rối loạn kinh nguyệt, mãn kinh sớm

• Thường gặp ở phụ nữ trẻ, do hóa trị làm suy buồng trứng.

2.8. Biến chứng lâu dài

• Suy tim (anthracycline), tê bì thần kinh ngoại biên (taxane, platinum), vô sinh, nguy cơ ung thư thứ phát (hiếm).

3. Quản lý từng tác dụng phụ

3.1. Kiểm soát mệt mỏi

• Nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc.

• Vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga).

• Bổ sung sắt hoặc truyền máu nếu thiếu máu nặng.

• Sắp xếp công việc theo mức năng lượng trong ngày.

3.2. Giảm rụng tóc và hỗ trợ tâm lý

• Mũ lạnh (scalp cooling): có thể giảm rụng tóc.

• Dùng khăn, tóc giả để tự tin hơn.

• Hỗ trợ tâm lý từ gia đình, nhóm bệnh nhân cùng cảnh.

3.3. Ngăn buồn nôn và nôn

• Thuốc chống nôn: ondansetron, aprepitant, dexamethasone.

• Ăn nhiều bữa nhỏ, tránh đồ dầu mỡ, mùi mạnh.

• Gừng, trà thảo mộc có thể hỗ trợ.

3.4. Phòng giảm bạch cầu

• Tiêm thuốc kích thích bạch cầu (G-CSF) sau hóa trị.

• Rửa tay thường xuyên, hạn chế nơi đông người.

• Báo bác sĩ ngay khi sốt ≥ 38°C.

3.5. Chăm sóc miệng

• Súc miệng bằng nước muối loãng hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ.

• Dùng bàn chải lông mềm.

• Ăn thức ăn mềm, dễ nuốt.

3.6. Giải quyết tiêu chảy / táo bón

• Tiêu chảy: uống đủ nước, bổ sung oresol, thuốc cầm tiêu chảy (theo chỉ định).

• Táo bón: ăn nhiều chất xơ, vận động, dùng thuốc nhuận tràng khi cần.

3.7. Bảo tồn khả năng sinh sản

• Trước khi hóa trị, trao đổi với bác sĩ về trữ trứng hoặc phôi.

• Thuốc bảo vệ buồng trứng (GnRH analogs) có thể được sử dụng.

3.8. Theo dõi biến chứng lâu dài

• Siêu âm tim định kỳ khi dùng anthracycline.

• Đánh giá thần kinh ngoại biên khi dùng taxane.

• Theo dõi khả năng sinh sản và nội tiết tố.

4. Bảng tổng hợp tác dụng phụ và cách quản lý

5. Lời khuyên thực tế cho bệnh nhân và gia đình

• Ghi nhật ký tác dụng phụ để báo cho bác sĩ.

• Chuẩn bị thực đơn đa dạng, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng.

• Tìm sự hỗ trợ từ người thân và nhóm bệnh nhân.

• Duy trì tinh thần tích cực, tham gia hoạt động xã hội nhẹ nhàng.

6. Liên kết nội bộ trong series

• Bài 7: Hóa trị kết hợp thuốc đích HER2

• Bài 8: Hóa trị trong ung thư vú HER2-low

• Bài 10: Hóa trị hỗ trợ (Adjuvant chemotherapy)

• Bài 11: Hóa trị tân hỗ trợ (Neoadjuvant chemotherapy)

• Bài 12: Hóa trị kết hợp thuốc đích mới và miễn dịch

7. FAQ – Giải đáp nhanh

1. Tác dụng phụ hóa trị có kéo dài vĩnh viễn không?
Đa số chỉ tạm thời và hồi phục sau vài tuần – vài tháng. Một số biến chứng (suy tim, tê bì thần kinh) có thể lâu dài.

2. Có cách nào không bị rụng tóc khi hóa trị không?
Mũ lạnh có thể giảm rụng tóc, nhưng không ngăn hoàn toàn.

3. Tôi bị sốt sau hóa trị, có cần nhập viện không?
Có. Sốt có thể là dấu hiệu nhiễm trùng nguy hiểm do giảm bạch cầu, cần cấp cứu.

4. Hóa trị có làm vô sinh không?
Có nguy cơ, đặc biệt ở phụ nữ trẻ. Nên thảo luận bảo tồn sinh sản trước điều trị.

5. Ăn uống thế nào để giảm buồn nôn khi hóa trị?
Chia nhỏ bữa, tránh đồ chiên dầu, ăn nhạt, uống nước gừng hoặc trà bạc hà.

6. Làm sao để cải thiện mệt mỏi trong hóa trị?
Ngủ đủ, tập thể dục nhẹ, ăn uống cân bằng và nhờ bác sĩ kiểm tra thiếu máu.

8. Kết luận

Tác dụng phụ của hóa trị ung thư vú là điều khó tránh, nhưng hoàn toàn có thể quản lý hiệu quả nếu bệnh nhân được trang bị kiến thức, phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và có sự đồng hành từ gia đình.

👉 Ở Bài 10: Hóa trị hỗ trợ (Adjuvant chemotherapy), chúng ta sẽ tìm hiểu vì sao hóa trị sau phẫu thuật có vai trò quan trọng trong giảm nguy cơ tái phát ung thư vú.