1. Xạ trị trong ung thư vú là gì?

Xạ trị ung thư vú là một phương pháp sử dụng tia năng lượng cao (thường là tia X hoặc proton) để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật. Đây là một trong ba trụ cột chính của điều trị ung thư vú, bên cạnh phẫu thuật và hóa trị (cùng các liệu pháp thuốc đích, nội tiết, miễn dịch).

👉 Hiểu đơn giản: phẫu thuật cắt bỏ khối u giống như “dọn sạch rác lớn”, còn xạ trị là “quét bụi mịn” còn sót lại – những tế bào ung thư li ti mắt thường và dao mổ không thể loại bỏ hết.

2. Mục tiêu của xạ trị ung thư vú

Xạ trị không phải lúc nào cũng cần thiết, nhưng khi được chỉ định, mục tiêu chính gồm:

• Giảm nguy cơ tái phát tại chỗ: sau phẫu thuật bảo tồn vú (lumpectomy) hoặc đôi khi sau cắt bỏ toàn bộ (mastectomy).

• Tăng khả năng sống còn: nhiều nghiên cứu chứng minh xạ trị giúp kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân có nguy cơ cao.

• Bảo tồn hình thể vú: nhờ kết hợp phẫu thuật bảo tồn và xạ trị, nhiều phụ nữ có thể giữ lại vú thay vì phải cắt bỏ hoàn toàn.

• Kiểm soát ung thư vùng: ngăn ung thư lan sang thành ngực, da hoặc hạch vùng nách.

3. Cơ chế hoạt động của xạ trị

• Tia bức xạ phá vỡ DNA trong tế bào ung thư → khiến chúng không thể nhân đôi và cuối cùng chết đi.

• Tế bào khỏe mạnh cũng bị ảnh hưởng nhưng có khả năng tự sửa chữa tốt hơn so với tế bào ung thư.

• Quá trình xạ trị thường kéo dài 3 – 6 tuần (5 ngày/tuần), mỗi buổi chỉ vài phút.

4. Các tình huống thường chỉ định xạ trị

Xạ trị ung thư vú không áp dụng cho tất cả mọi người. Các bác sĩ sẽ cân nhắc dựa trên:

• 🔹 Sau phẫu thuật bảo tồn vú (lumpectomy): bắt buộc hầu như 100% trường hợp, để loại bỏ nguy cơ tái phát tại chỗ.

• 🔹 Sau cắt bỏ toàn bộ vú (mastectomy): chỉ định khi:

  • Khối u lớn (>5 cm).

  • Có nhiều hạch nách dương tính.

  • Tế bào ung thư xâm lấn thành ngực/da.

• 🔹 Ung thư vú giai đoạn tiến xa tại chỗ: cần xạ trị để kiểm soát vùng ngực và hạch.

• 🔹 Khi khối u lan đến hạch thượng đòn hoặc hạch vú trong: xạ trị giúp ngăn di căn thêm.

5. Ưu điểm & hạn chế của xạ trị

✅ Ưu điểm

• Giảm rõ rệt tỷ lệ tái phát tại chỗ.

• Giúp bảo tồn vú, duy trì chất lượng sống.

• Hiệu quả cao khi kết hợp cùng phẫu thuật và thuốc.

⚠️ Hạn chế & tác dụng phụ

• Mệt mỏi, đỏ da, khô da vùng chiếu xạ.

• Có thể gây viêm phổi do tia hoặc ảnh hưởng tim (nhất là khi xạ trị vú trái).

• Tác dụng phụ thường tạm thời và có thể kiểm soát bằng chăm sóc hỗ trợ.

6. Xạ trị ung thư vú có đau không?

Nhiều bệnh nhân lo sợ xạ trị gây đau. Trên thực tế:

• Trong quá trình chiếu tia, bệnh nhân không cảm thấy đau.

• Tác dụng phụ (da đỏ, căng tức) thường xuất hiện sau vài tuần nhưng nhẹ và kiểm soát được.

7. Kết luận

Xạ trị là một bước quan trọng trong điều trị ung thư vú, giúp giảm tái phát và nâng cao hiệu quả sống còn. Không phải ai cũng cần xạ trị, nhưng với những bệnh nhân phẫu thuật bảo tồn vú, đây là bắt buộc. Việc có cần xạ trị hay không phụ thuộc vào kích thước u, số hạch dương tính và các yếu tố nguy cơ khác.

👉 Bạn có thể tham khảo thêm bài tiếp theo trong series:
Bài 2: Khi nào cần xạ trị sau phẫu thuật (Lumpectomy & Mastectomy)?

8. FAQ – Câu hỏi thường gặp về xạ trị ung thư vú

1. Xạ trị khác gì so với hóa trị?

• Hóa trị dùng thuốc toàn thân, tác động đến khắp cơ thể.

• Xạ trị chỉ tập trung tại vùng ngực/hạch, tiêu diệt tế bào tại chỗ.

2. Sau khi cắt bỏ toàn bộ vú, có cần xạ trị nữa không?

• Không phải lúc nào cũng cần. Chỉ định tùy thuộc kích thước u, số lượng hạch, và mức độ xâm lấn.

3. Xạ trị có ảnh hưởng đến tim và phổi không?

• Có thể, nhưng hiện nay các kỹ thuật hiện đại (như DIBH, proton therapy) đã giảm thiểu tối đa tác động này.

4. Có thể làm việc trong khi xạ trị không?

• Đa số bệnh nhân vẫn có thể làm việc, chỉ cần sắp xếp nghỉ ngơi hợp lý.

5. Sau xạ trị có tái phát nữa không?

• Vẫn có thể, nhưng nguy cơ thấp hơn nhiều so với không xạ trị.