1. Giới thiệu

Trong các phác đồ hóa trị ung thư vú, Cyclophosphamide là một thành phần không thể thiếu, đặc biệt khi kết hợp với anthracycline (AC) hoặc taxane (TC). Đây là loại thuốc hóa trị đã được sử dụng hàng chục năm, với hiệu quả rõ rệt trong việc giảm nguy cơ tái phát và tăng tỷ lệ sống.

👉 Để hiểu rõ bức tranh tổng thể, bạn có thể tham khảo Pillar Page: Hóa trị trong điều trị ung thư vú – Kiến thức toàn diện từ A đến Z.

2. Cyclophosphamide là gì?

• Thuộc nhóm alkyl hóa – một nhóm thuốc hóa trị cổ điển.

• Là prodrug (tiền chất), sau khi vào cơ thể sẽ được gan chuyển hóa thành dạng có hoạt tính.

• Có thể dùng đường tiêm hoặc đường uống.

3. Cơ chế tác động

Cyclophosphamide tiêu diệt tế bào ung thư bằng cách:

1. Gắn nhóm alkyl vào DNA → gây tổn thương mạch kép.

2. Ngăn cản quá trình sao chép DNA → tế bào không thể phân chia.

3. Kích hoạt cơ chế chết tế bào theo chương trình (apoptosis).

👉 Do không đặc hiệu, cyclophosphamide cũng ảnh hưởng đến các tế bào lành, dẫn đến nhiều tác dụng phụ.

4. Khi nào Cyclophosphamide được chỉ định trong ung thư vú?

• Ung thư vú giai đoạn sớm: thường kết hợp anthracycline (AC) hoặc taxane (TC).

• Ung thư vú HER2 dương tính: có thể kết hợp cùng thuốc đích trastuzumab trong phác đồ chuẩn.

• Ung thư vú bộ ba âm tính (TNBC): nằm trong nhiều phác đồ tiêu chuẩn.

• Ung thư vú di căn: sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp khi cần.

👉 Liên quan: Bài 2: Phác đồ AC trong điều trị ung thư vú và Bài 6: Phác đồ TC trong điều trị ung thư vú.

5. Ưu điểm của Cyclophosphamide

• Hiệu quả cao khi kết hợp với anthracycline và taxane.

• Chi phí thấp so với nhiều thuốc mới.

• Đường uống giúp thuận tiện trong một số trường hợp.

• Được đưa vào hầu hết phác đồ chuẩn của các hiệp hội ung thư lớn (ASCO, NCCN).

6. Tác dụng phụ thường gặp

6.1. Tác dụng phụ ngắn hạn

• Buồn nôn, nôn.

• Rụng tóc.

• Ức chế tủy xương → giảm bạch cầu, tiểu cầu.

• Viêm loét miệng.

6.2. Tác dụng phụ đặc trưng

• Viêm bàng quang xuất huyết: do chất chuyển hóa (acrolein) gây kích ứng bàng quang.

• Vô sinh: có thể ảnh hưởng đến buồng trứng/tinh hoàn.

• Nguy cơ ung thư thứ phát (hiếm, sau nhiều năm).

👉 Để biết cách đối phó, bạn có thể xem thêm Bài 9: Tác dụng phụ thường gặp khi hóa trị và cách khắc phục.

7. Làm sao để giảm rủi ro khi dùng Cyclophosphamide?

• Uống nhiều nước để làm loãng và thải trừ độc chất qua đường tiểu.

• Đi tiểu thường xuyên → tránh ứ đọng thuốc trong bàng quang.

• Sử dụng Mesna (thuốc bảo vệ bàng quang) trong trường hợp liều cao.

• Thảo luận với bác sĩ về bảo tồn khả năng sinh sản trước điều trị.

8. Vai trò hiện nay của Cyclophosphamide trong điều trị ung thư vú

Dù đã xuất hiện nhiều thuốc mới, Cyclophosphamide vẫn là trụ cột trong điều trị:

• Trong phác đồ AC: phối hợp với doxorubicin.

• Trong phác đồ TC: phối hợp với docetaxel.

• Trong nhiều thử nghiệm lâm sàng, Cyclophosphamide chứng minh hiệu quả sống còn tương đương hoặc cao hơn khi kết hợp đúng cách.

👉 Liên quan: Bài 8: Anthracycline – vũ khí quan trọng trong hóa trị và Bài 9: Taxane trong điều trị ung thư vú.

9. FAQ – Giải đáp nhanh

1. Cyclophosphamide có gây vô sinh vĩnh viễn không?
Có thể, đặc biệt khi dùng liều cao hoặc ở bệnh nhân trẻ tuổi. Cần tư vấn bác sĩ về bảo tồn sinh sản trước khi điều trị.

2. Có phải ai dùng Cyclophosphamide cũng bị viêm bàng quang không?
Không. Nguy cơ cao hơn ở liều cao, nhưng có thể phòng ngừa bằng cách uống nhiều nước hoặc dùng Mesna.

3. Cyclophosphamide đường uống và đường tiêm khác nhau thế nào?
Cả hai đều hiệu quả, nhưng đường tiêm được sử dụng phổ biến hơn trong phác đồ chuẩn.

10. Kết luận

Cyclophosphamide là một trong những thuốc hóa trị nền tảng trong điều trị ung thư vú. Nhờ hiệu quả rõ rệt, chi phí hợp lý và khả năng kết hợp linh hoạt, thuốc vẫn giữ vai trò quan trọng trong hầu hết phác đồ tiêu chuẩn hiện nay. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để hạn chế các tác dụng phụ, đặc biệt là trên bàng quang và khả năng sinh sản.

👉 Đọc thêm: Bài 2: Phác đồ AC trong điều trị ung thư vú, Bài 6: Phác đồ TC và Bài 9: Tác dụng phụ và cách khắc phục để hiểu rõ hơn.