1. Giới thiệu

Trong điều trị ung thư vú, không phải lúc nào cũng cần phải cắt bỏ toàn bộ tuyến vú. Với những trường hợp phát hiện sớm, bác sĩ có thể lựa chọn phẫu thuật bảo tồn vú (lumpectomy) – loại bỏ khối u nhưng vẫn giữ lại phần lớn mô vú.

Điều này giúp người bệnh:

• Duy trì hình dạng tự nhiên của bầu ngực.

• Giảm tác động tâm lý so với cắt bỏ toàn bộ.

• Kết hợp với xạ trị sau mổ để kiểm soát nguy cơ tái phát.

👉 Lumpectomy là lựa chọn phổ biến cho nhiều phụ nữ hiện nay, đặc biệt tại các quốc gia phát triển.

2. Lumpectomy là gì?

Lumpectomy (còn gọi là breast-conserving surgery hoặc wide local excision) là phẫu thuật loại bỏ:

• Khối u ác tính trong tuyến vú.

• Một phần mô lành xung quanh (rìa an toàn).

Khác với mastectomy (cắt bỏ toàn bộ tuyến vú), lumpectomy nhằm giữ lại tối đa mô tuyến vú, qua đó duy trì hình dạng và chức năng sinh học của vú.

3. Đối tượng phù hợp

Lumpectomy thường được khuyến nghị cho:

• Ung thư vú giai đoạn sớm (I–II).

• Khối u có kích thước nhỏ (< 3–4 cm) so với thể tích vú.

• Khối u đơn ổ (không lan nhiều vị trí).

• Không có chống chỉ định với xạ trị sau mổ.

• Bệnh nhân mong muốn giữ lại vú và chấp nhận điều trị bổ trợ.

Không phù hợp khi:

• Khối u quá lớn so với vú.

• Có nhiều ổ ung thư trong cùng một vú.

• Đã từng xạ trị vào ngực trước đó.

• Có bệnh lý đi kèm không cho phép xạ trị.

4. Quy trình phẫu thuật lumpectomy

4.1. Chuẩn bị trước mổ

• Khám lâm sàng và chụp nhũ ảnh, siêu âm, MRI để xác định vị trí khối u.

• Đôi khi dùng dây kim loại đánh dấu (wire localization) hoặc chất phóng xạ để xác định chính xác tổn thương nhỏ.

• Xét nghiệm máu, đánh giá tim – phổi.

4.2. Trong phẫu thuật

• Gây mê toàn thân.

• Bác sĩ rạch một đường nhỏ, tiếp cận khối u.

• Lấy khối u + mô xung quanh để đảm bảo rìa phẫu thuật âm tính.

• Có thể kết hợp sinh thiết hạch gác (sentinel lymph node biopsy).

• Đóng vết mổ bằng chỉ thẩm mỹ.

4.3. Sau phẫu thuật

• Bệnh nhân thường về trong ngày hoặc sau 1 đêm.

• Kết quả giải phẫu bệnh có sau vài ngày → xác định rìa phẫu thuật và giai đoạn bệnh.

• Sau đó, hầu hết bệnh nhân cần xạ trị bổ sung để giảm tái phát.

5. Ưu điểm và nhược điểm của lumpectomy

Ưu điểm

• Giữ lại hình dạng vú.

• Ít xâm lấn hơn, hồi phục nhanh.

• Ảnh hưởng tâm lý nhẹ hơn so với mastectomy.

• Khi kết hợp với xạ trị, tỉ lệ sống còn tương đương mastectomy đối với ung thư vú giai đoạn sớm.

Nhược điểm

• Cần xạ trị sau mổ (5–7 tuần, 5 buổi/tuần).

• Có nguy cơ phải mổ lại nếu rìa phẫu thuật dương tính.

• Có thể thay đổi hình dạng vú (lõm, co kéo da).

• Không phù hợp cho mọi bệnh nhân.

6. Biến chứng có thể gặp

• Đau, bầm tím, sưng tại vị trí mổ.

• Tụ dịch (seroma) cần chọc hút.

• Nhiễm trùng vết mổ.

• Thay đổi cảm giác tại vú hoặc núm vú.

• Biến dạng nhẹ hình dạng vú.

Tỷ lệ biến chứng nặng thấp hơn nhiều so với mastectomy.

7. Hồi phục sau lumpectomy

• Thời gian nghỉ ngơi: 1–2 tuần có thể sinh hoạt bình thường, 4–6 tuần hồi phục hoàn toàn.

• Chăm sóc vết mổ: giữ khô, sạch, thay băng theo hướng dẫn.

• Hoạt động: tránh mang vác nặng bên tay cùng phía mổ trong 2–3 tuần.

• Theo dõi: tái khám để nhận kết quả giải phẫu bệnh, lên kế hoạch xạ trị.

• Tâm lý: có thể lo lắng về nguy cơ tái phát → cần được tư vấn.

8. Lumpectomy so với mastectomy

👉 Nhiều nghiên cứu đã chứng minh lumpectomy + xạ trị hiệu quả ngang với mastectomy ở ung thư vú giai đoạn sớm.

9. Kinh nghiệm quốc tế và tại Việt Nam

• Ở Mỹ, Châu Âu: lumpectomy là tiêu chuẩn cho 70–80% bệnh nhân ung thư vú sớm.

• Tại Việt Nam: đang ngày càng phổ biến hơn, đặc biệt ở các bệnh viện tuyến trung ương, nhờ nâng cao kỹ năng phẫu thuật và tiếp cận xạ trị.

• Xu hướng: kết hợp oncoplastic surgery (kỹ thuật bảo tồn kết hợp tạo hình), giúp giữ được cả tính thẩm mỹ.

10. Kết luận

Lumpectomy là một trong những bước tiến quan trọng, giúp bệnh nhân ung thư vú không chỉ được chữa khỏi mà còn có thể giữ lại hình dáng và sự tự tin.

Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp. Việc quyết định cần dựa trên:

• Giai đoạn bệnh

• Đặc điểm khối u

• Mong muốn cá nhân

• Ý kiến của hội đồng đa chuyên khoa

🔗 Đọc tiếp: Mastectomy – Phẫu thuật cắt bỏ tuyến vú